Parker Vacumatic

[adamon]

Tekst był pierwotnie zamieszczony na PWF 1

Początki

"The story of the Parker Pen Company is the story of America."

("Historia Parker Pen Company to historia Ameryki.")

Tak Geoffrey Parker, David Shepherd i Dan Zazove rozpoczynają księgę "Parker Vacumatic". A potem na ponad 300 stronach opisują dzieje jednego z najbardziej fascynujących piór w historii: Parkera Vacumatic.

Historia tego pióra rozpoczęła się pod koniec lat 20-tych. Krach na giełdzie i Wielki Kryzys dosięgnęły także Parkera. Sprzedaż dramatycznie spadła. W roku 1929 Schaeffer rozpoczął sprzedaż piór Lifetime Balance, które dzięki nowoczesnemu kształtowi i kolorystyce odniosły wielki sukces, a Waterman w grudniu tego roku wprowadził pióra Patrician o wyjątkowej kolorystyce i wzornictwie, i w rankingu największych producentów zajął drugie miejsce za Scheafferem. Produkcja tanich piór, która pozwoliła Parkerowi przetrwać czasy kryzysu, nie przynosiła zysku, co w niedługiej perspektywie musiało się skończyć katastrofą. Stało się jasne, że konieczne jest zastąpienie piór Duofold przez nowy model. I to model nowy nie tylko pod względem wzorniczym, ale również technologicznym.

Najbardziej obiecującą wydawała się technologia "sacless" (bezworkowa), w której rolę zbiornika atramentu spełniał korpus pióra. W tym czasie opatentowanych było około 250 (!) rozwiązań tej technologii. Jednym z wynalazców był Arthur Olaus Dahlberg, profesor Uniwersytetu Wisconsin, wykładowca budowy maszyn, który w 1921 roku opatentował swój wzór pióra. 27 kwietnia 1928 roku Dahlberg odwiedził fabrykę w Janesville. Rozmowy na temat sprzedaży patentu toczyły się do września.

14 września Dahlberg zgłosił kolejny patent, w którym wprowadził znaczące zmiany do swojego rozwiązania, a 15 września rozmowy z Parkerem zostały zerwane.

Równolegle z rozmowami z Parkerem Dahlberg prowadził rozmowy z innymi producentami: Scheafferem, Concklinem i Swanem. Za każdym razem bezskutecznie. Kryzys ekonomiczny, który wybuchł pod koniec 1929 roku uniemożliwił dalsze rozmowy.

13 kwietnia 1931 roku Kenneth Parker, szef Parker Pen Company, odkrył, że patent Dahlberga jest nadal do kupienia i od tej pory wydarzenia potoczyły się szybko. Po trzech dniach podjęto decyzje o zakupie opcji na patent, a po kolejnych dwóch Dahlberg był w Janesville i po długiej rozmowie doszedł do porozumienia z zarządem Parkera. 23 kwietnia umowa została podpisana. Do ostatecznego sfinalizowania doszło 30 stycznia 1932, gdy Parker zrealizował opcję zakupu i za kwotę 20 500 dolarów (równowartość mniej-więcej 250 tysięcy dzisiejszych dolarów) stał się posiadaczem patentu. Ale droga od patentu do pióra była jeszcze daleka, a konieczne inwestycje były naprawdę duże. W chwili zwątpienia powstał nawet plan odsprzedaży patentu Watermanowi, ale szczęśliwie do jego realizacji nie doszło.

Próby nowego systemu odbywały się na razie na korpusach Duofoldów. Ideą rozwiązania Dahlberga było gromadzenie atramentu bezpośrednio w korpusie pióra, co uzyskiwało się poprzez wytworzenie wewnątrz pióra podciśnienia. Służyła do tego specjalna membrana (diaphragm) umieszczona z tyłu pióra. Znajdująca się wewnątrz pióra cienka, długa rurka "oddechowa" (breathable pipe) połączona z otworem "oddechowym" w spływaku pozwalała na wyrównanie ciśnienia. Naciskanie membrany odbywało się za pomocą metalowego popychacza (plunger), który po zakończeniu procesu napełniania był blokowany w pozycji wepchniętej (lock-down).

Prace nad nowym projektem szły dwutorowo: rozwiązywanie problemów technicznych i stworzenie nowego kształtu pióra.

Do rozwiązania najważniejszych problemów z membraną zaangażowano dr Carla Pfanstiehla, który w swoim życiu opatentował ponad 100 wynalazków. Zmieniona została konstrukcja i materiał samej membrany (patent Pfanstiehla z grudnia 1934).

Nowy klips został opracowany przez znanego designera tamtych czasów : Josepha Platta, który opracował znaną do dziś strzałę Parkera).

W połowie lat dwudziestych Parker zmienił stosowany dotychczas ebonit (hard rubber) na celuloid (kolejne modyfikacje nosiły różne nazwy), który był produkowany przez firmę DuPont. Celuloid był mocniejszy i mógł być produkowany w wielu różnych kolorach. Był za to bardziej wrażliwy na temperaturę i łatwopalny. Wrażliwość na temperaturę miała i swoje zalet, pozwała bowiem na dość łatwe łączenie warstw tego tworzywa. DuPont wykorzystał tę cechę w procesie tzw. laminacji, czyli tworzenia materiału z różnokolorowych warstw. Dzięki kolejnym etapom podgrzewania, prasowania i chłodzenia uzyskiwało się jednolity materiał o wyjątkowym wzorze (jednolita struktura powstawała dzięki połączeniu poszczególnych warstw na poziomie molekularnym w procesie tzw. sieciowania). Dawało to wielkie możliwości wzornicze. W kolejnych patentach Parker zarejestrował kilka wzorów, by wreszcie 14 marca zarejestrować wzór ostateczny.

Pozostawała sprawa nazwy nowego pióra. Pierwszy pomysł: "The Super Duofold", został szybko odrzucony jako całkowicie nieoryginalny. Przyjęto naturalną w wypadku nowego wzoru klipsa nazwę Golden Arrow (złota strzała) i pod tą nazwą pierwsze sygnalne egzemplarze (60 ręcznie wykonanych piór) trafiło w lecie 1932 do jednego z dystrybutorów w Chicago. Sukces przekroczył oczekiwania - ilość "Złotych strzał" sprzedanych się w ciągu tygodnia równa była całkowitej ilości piór sprzedanych przez sklep w ciągu całego poprzedniego miesiąca.

Jednakże umieszczając "Złote strzały" u dystrybutora Parker już wiedział, że nazwa musi zostać zmieniona. Pióra o tej samej nazwie (prawie identyczne z zielonym Duofoldem) były bowiem produkowane w Anglii przez firmę Eagle. Poza tym okazało się, że potencjał nazwy był wykorzystywany przez producentów samochodów, koleje.

Ostatecznie przyjęto nazwę Vacuum Filler i 9 listopada 1932 rozpoczęto wysyłkę piór do dystrybutorów. Rok poźniej, pod koniec 1933 roku po raz kolejny zmieniono nazwę na Vacumatic Filler, by od początku 1934 zmienić ją ostatecznie na Vacumatic.

Trzy generacje

W dziejach Vacumatic’ów wyróżnia się 3 generacje, które różnią się kształtem i rozwiązaniem popychacza membrany:

1. generacja z popychaczem typu "lock-down", który był blokowany w stanie wciśniętym. Krótka zaślepka wyposażona była w pierścień ozdobny (tassie) mocowany śrubą ze stożkowym łbem, czyli tzw. klejnotem (jewel). "Klejnoty" miały wzór taki, jak pióro.

Pióra produkowane w latach 1933 - 1938.

2. generacja z popychaczem speedline (nie blokowany). Zaślepka długa, też z klejnotem.

Pióra produkowane w latach 1937 - 1941.

3. generacja z popychacze z tworzywa (plastic plunger). Zaślepka bez klejnotu.

Pióra produkowane w latach 1942 - 1948 (USA) / 1953 (Kanada).

Niektórzy kolekcjonerzy wyróżniają też czwartą generację, tzw. generację "0", do której zaliczają Golden Arrow i Vacuum Filler.

Dwie linie

Vacumatic'i były produkowane w dwóch liniach: DeLuxe i Economy.

Wzory

Generalnie Vacumatic'i znane są jako pióra paskowane, ale występowały też wzory "marmurkowe", "jaszczurkowe" (siatkowane - golden web), paskowane wzdłużnie (shadow wave) i kolor jednolity (czarny). Pióra były produkowane w wersji przezroczystej (transparent), w której paski jednego koloru były przezroczyste, i nieprzezroczystej (opaque).

Produkowane były również pióra w wersji Imperial, czyli wyposażone w złote skuwki lub całkowicie złote (Imperial Coronet z roku 1940).

Kolory "paskowane"

Wersje paskowane produkowane były w 5 kolorach:

- Silver pearl

- Burgundy pearl (1. i 2. generacja, chociaż w Kanadzie przez bardzo krótki okres również 3. generacja - w 1942)

- Emerald pearl (od 1935)

- Golden pearl (od 1936)

- Azure blue (od 1940)

Rozmiary / nazwy

Ta sprawa jest mocno skomplikowana. W różnych generacjach piór ta sama nazwa mogła oznaczać czasem różne pióra, a z drugiej strony pióra tak samo upozycjonowane miały inną nazwę. Co więcej pióra o tej samej nazwie miewały różne wymiary. Stąd np. w 3. generacji mamy pióra Major i Long Major.

Pierścienie ozdobne skuwki

Wielość wersji piór Vacumatic oznaczała również wielość pierścieni ozdobnych. Od bardzo szerokich, poprzez cyzelowane, ze wzorem "generalskim" po cienkie podwójne i potrójne - trochę to skomplikowane.

Stalówki

W piórach DeLuxe 1. i 2. generacji używane były stalówki dwukolorowe (złota strzałka otoczona platynową maską). W piórach ekonomicznych stosowano stalówki jednokolorowe (złote).

3. generacja produkowana w USA miała stalówki jednokolorowe, ale w Kanadzie pióra DeLuxe częściowo zachowały wzór dwukolorowy.

Niebieski Diament (blue diamond)

W 1939 roku Parker oznajmił, że pióra oznakowane Niebieskim Diamentem będą miały dożywotnią gwarancję. Niebieski Diament to mały romb na szczycie klipsu wypełniony niebieska emalią. Znak ten uzyskiwały pióra o cenie katalogowej powyżej 8,75 dolara. Wprowadzenie Niebieskiego Diamentu było reakcją na Biały Punkt (White Dot) Sheaffera. Pod uwagę brany był również wzór gwiazdy, ale ostatecznie wybrano romb. Niemniej czasami można znaleźć klipsy z gwiazdą.

Jeżeli weźmiemy pod uwagę te wszystkie aspekty i dodamy do tego liczne wersje przejściowe, to uzyskamy prawdziwy obraz skomplikowanej sytuacji.

A pamiętajmy, że produkowane były również ołówki pasujące wzorniczo do piór.

Dla kolekcjonera - nie lada wyzwanie. Stąd też zbiory najpoważniejszych kolekcjonerów liczą setki egzemplarzy.

Dodajmy jeszcze, że w USA zostało sprzedanych blisko 7 milionów Vacumatic'ów. Nie są znane dane z innych krajów, a warto pamiętać, że znacząca część produkcji odbywała się poza USA (Kanada, Dania, Wielka Brytania), a w Kanadzie produkcja trwała do 1953 roku. Oznacza to, że kwota 20 milionów Vacumatic'ów, które znalazły swoich nabywców, jest bardzo prawdopodobna.

Anatomia Vacumatic'a (zdjęcie z Pen Repair 2nd edition, Jim Marshall i Laurence Oldfield)

Działanie membrany (lock-down) (źródło j.w.)

3 generacje. Od lewej: lock-down, speedline, plastic plunger. (źródło j.w.)

3 generacje piór. Od lewej: kanadyjski (czarna sekcja) Standard (trzy cienkie pierścienie na skuwce) burgundy pearl 1. generacji z popychaczem w pozycji zablokowanej; amerykański (sekcja paskowana) Junior (2 cienkie pierścienie) burgundy pearl 1. generacji z popychaczem w pozycji odblokowanej; Standard golden pearl 2.generacji; kanadyjski Major (średni pierścień ze wzorem, Niebieski Diament) azure blue 3. generacji.

Paskowany klejnot skuwki 1. generacji...

... i zaślepki korpusu

1. i 2. generacja. Od lewej: Standard 1. generacji (potrójny perścień) i Junior 1. generacji (podwójny pierścień) w kolorystyce burgundy pearl; Standard i Debutante 2. generacji w kolorystyce golden pearl; Standard 2. generacji silver pearl; 2 ołówki.

4 kolory 3. generacji. Od lewej: silver pearl, emerald pearl, golden pearl, azure blue. Pióro z szerszym paskiem i Niebieskim Diamentem na klipsie to Major (linia DeLuxe). Pióro z podwójnym wąskim paskiem i bez Diamentu to Junior (linia ekonomiczna). Zwróćcie uwagę na położenie Diamentu na klipsie: modele kanadyjskie miały Diament bardzo wysoko, bliskie zgięcia (Major emerald pearl i azure blue) ; w modelach amerykańskich Diament był niżej (Major silver pearl). Modele silver pearl były najczęściej wyposażone w niklowane pierścienie i klipsy, pozostałe kolory miały te części złote.

Uploaded with ImageShack.us

[Thay]

Doskonałe, przepiękne pióra. i takaż ich monografia.

Patrzymy i podziwiamy!

[kerad]

Super; dzięki

[emilien]

Wygląda na to, ze mam juniora emeralda trzeciej generacji

[Pan_Q]

Swietne opracowanie, dzięki

[Pingwin]

Super. Jestem pod wrażeniem.

[ArielN]

Świetne opracowanie i piękne pióra.

[an-j]

Świetny artykuł na wspaniały temat. Czyta się z przyjemnością i zapartym tchem.

Dzięki

[an-j]

Kilka razy natknąłem się na aukcjach na pióra odbiegające kolorystycznie od paseczków, a mianowicie jednolite.

Przykład:

http://www.ebay.pl/itm/Parker-vacumatic-pen-made-in-France-largest-model-18kt-nib-/150734566350?pt=LH_DefaultDomain_0&hash=item23187af3ce

czy to też jest vacumatic czy tylko błąd w opisie i jest to inny model parkera?

[an-j]

I jeszcze jedno pytanie.

http://www.ebay.pl/itm/1946-Parker-Vacumatic-Azure-blue-celluloid-/200698111601?pt=UK_Home_Garden_PensPencils_WritingEquipment_SM&hash=item2eba8a2671

powyżej pierwszy raz jeśli chodzi o ten model natknąłem się na dwubarwną stalówkę. Zdarzały się takie, czy to raczej wymianka?

[adamon]

I jeszcze jedno pytanie.

http://www.ebay.pl/i...=item2eba8a2671

powyżej pierwszy raz jeśli chodzi o ten model natknąłem się na dwubarwną stalówkę. Zdarzały się takie, czy to raczej wymianka?

Odsyłam do tekstu opracowania:

Stalówki

W piórach DeLuxe 1. i 2. generacji używane były stalówki dwukolorowe (złota strzałka otoczona platynową maską). W piórach ekonomicznych stosowano stalówki jednokolorowe (złote).

3. generacja produkowana w USA miała stalówki jednokolorowe, ale w Kanadzie pióra DeLuxe częściowo zachowały wzór dwukolorowy.

[adamon]

Kilka razy natknąłem się na aukcjach na pióra odbiegające kolorystycznie od paseczków, a mianowicie jednolite.

Przykład:

http://www.ebay.pl/i...=item23187af3ce

czy to też jest vacumatic czy tylko błąd w opisie i jest to inny model parkera?

To jest pióro produkowane we Francji. Też Parker, też z systemem Vacumatic, ale lokalny wzór. Dla ortodoksyjnych wielbicieli Vaców - niewarta uwagi fanaberia.

A w ogóle Vacumatic'i to nie tylko paseczki....

Wzory

Generalnie Vacumatic'i znane są jako pióra paskowane, ale występowały też wzory "marmurkowe", "jaszczurkowe" (siatkowane - golden web), paskowane wzdłużnie (shadow wave) i kolor jednolity (czarny). Pióra były produkowane w wersji przezroczystej (transparent), w której paski jednego koloru były przezroczyste, i nieprzezroczystej (opaque).

Produkowane były również pióra w wersji Imperial, czyli wyposażone w złote skuwki lub całkowicie złote (Imperial Coronet z roku 1940).

[adamon]

Kilka razy natknąłem się na aukcjach na pióra odbiegające kolorystycznie od paseczków, a mianowicie jednolite.

Przykład:

http://www.ebay.pl/i...=item23187af3ce

czy to też jest vacumatic czy tylko błąd w opisie i jest to inny model parkera?

A tak w ogóle, to najprawdopodobniej jest Plexor - francuska firma produkująca pióra będące kopiami Parkera.

[an-j]

Dzięki za wyczerpującą odpowiedź. Faktycznie przeoczyłem stalówkę - chyba oczy już same na te piękne zdjęcia uciekały

Z pozapasiastymi też się oczywiście zetknąłem szperając po portalach, nawet z tymi transparentnymi (jeśli się nie mylę to chyba gdzieś nawet tu na forum było mi ostatnio dane znaleźć - pewnie znając życie zdjęcie też było Twojego autorstwa) ale przyznam się szczerze, że jednolity kolor widzę po raz pierwszy, ale cóż człowiek dopiero się uczy, a ja właściwie nawet bardziej raczkuje w temacie niż się uczę

Tak czy inaczej dobrze że mogę się od Was dowiedzieć mnóstwa ciekawych rzeczy

[Thay]

A tak w ogóle, to najprawdopodobniej jest Plexor - francuska firma produkująca pióra będące kopiami Parkera.

Wydawało mi się, że Plexor bardzo konsekwentnie sygnował swoje produkty własną nazwą, ale może sie mylę...

Na moich Plexorach nigdy nie było oznaczeń Parkera.

[adamon]

Szczerze przyznam, doświadczeń z Plexorem nie mam zbyt dużych (ale obiecuję w przyszłości nadrobić ).

Według księgi Parker Vacumatic (str. 187) "Plexor był charakterystycznym piórem Vacumatic robionym we Francji. Wygląd miał zbliżony do późniejszych Duofoldów aerometrycznych. Bez imprintów na korpusie albo skuwce brak było śladów dotyczących wytwórcy lub kraju pochodzenia. Odkręcona zaślepka ujawniała mechanizm napełniający speedline. Jedynym wskaźnikiem, że pióro było francuskie, była stalówka z żółtego złota, oznaczona Parker 18 Carats."

Na ilustrującym zdjęciu jest pióro wypisz-wymaluj jak na aukcji, tyle że czarne.

Tyle literatura w nieprofesjonalnym tłumaczeniu...

Edytowano Styczeń 11, 2012 przez adamon

[adamon]

Ale z drugiej strony?

[Thay]

Moje na klipsie miały napis Plexor. Wszystkie kilka, które przeszły przez me ręce.

A stalówki były i złote i metalowe...

Szczerze przyznam, doświadczeń z Plexorem nie mam zbyt dużych (ale obiecuję w przyszłości nadrobić ).

Za słowo, adamon, trzymany jesteś!

Niech moc poznania piór będzie z Tobą!

[kuk]

Niezwykle przydatne.

Dziękuję.

[ryard]

A tu jest instrukcja napełniania

http://www.vintagepens.com/filling_instructions_Duofold.shtml

[ryard]

A tu kolejna

http://www.vintagepens.com/filling_instructions_Vacumatic_original.shtml